ในแผ่นดินต้าฮั่น อันกว้างใหญ่จากทุ่งราบลุ่มน้ำฮวงโหจรดแนวเขาเทียนซาน ผู้คนหลากเผ่าพันธุ์ ภาษาและขนบต่างกันไป แต่ถ้อยคำหนึ่งที่ใช้ร่วมกัน คือ “สำนวน”

   ถ้อยคำน้อยนิดที่เปี่ยมด้วยปัญญา สะท้อนใจคนได้ยิ่งกว่าบทกวีร้อยบรรทัด

   “พูดหนึ่งคำ เหมือนปาเมล็ดลงน้ำ — เงียบหายไร้ร่องรอย”
   “ใจคนเหมือนน้ำในคลอง—นิ่งภายนอก แต่ลึกเหลือคาด”

   สำนวนมิใช่เพียงถ้อยคำของกวี หากแต่เป็นภาษาของชาวบ้าน บางสำนวนเกิดจากการต่อราคาของพ่อค้า บางคำเปรียบผุดขึ้นระหว่างแรงเหวี่ยงของจอบ เสียงของฆ้อง หรือความเงียบในยามราตรี เป็นภาษาที่สืบต่อด้วยปาก ไม่ใช่ลายพู่กัน เป็นปัญญาที่กลั่นมาจากชีวิต ไม่ใช่เพียงตำรา

   ตำราเล่มนี้ รวบรวมสำนวนที่ใช้จริงในหมู่ชนสามัญ ตั้งแต่ริมท่าน้ำจื่อสุ่ยจนถึงตลาดหลวงฉางอัน จัดเรียงตามวิถีชีวิต หาใช่ตามหลักอักษร สำนวนในบ้าน—ในตลาด—ในศาลเจ้า—ในโรงเตี๊ยม แต่ละถ้อยคำ เปรียบเสมือนเศษกระจกเล็ก ๆ ที่รวมกันจึงสะท้อนใบหน้าแท้จริงของแผ่นดินนี้

   เกล็ดย้อน หมายถึง เรื่องไม่อาจแตะต้อง
   เหมยเขียวม้าไม่ไผ่ หมายถึง เพื่อนสนิทแต่เล็ก
   ชายตัดแขนเสื้อ หมายถึง ผู้ชายที่รักผู้ชายด้วยกัน
   สวมหมวกเขียว หมายถึง ภรรยามีชู้
   หลอกกินเต้าหู้ หมายถึง ลวนลาม
   กินน้ำส้มสายชู หมายถึง แสดงอาการหึงหวง
   ข้ามสะพานไน่เหอ หมายถึง ข้ามสะพานจากแม่น้ำลืมเลือนเพื่อไปเกิดใหม่
   ดื่มน้ำแกงยายเมิ่ง หมายถึง น้ำแกงที่ทำให้ลืมเลือนทุกสิ่งในอดีต
   ใช้ผีให้โม่แป้ง หมายถึง มีเงินก็สามารถทำได้ทุกสิ่ง
   เสือหมอบ มังกรซ่อน หมายถึง คนมีความสามารถแต่ปกปิดซ่อนคม
   รักหยก ถนอมบุปผา หมายถึง อ่อนโยนต่อผู้หญิง
   บึงมังกร ถ้ำพยัคฆ์ หมายถึง สถานที่อันตราย คาดเดาไม่ไม่ได้
   นกหวาดเกาทัณฑ์ หมายถึง มีปม ฝังใจหรือกลัวจนทำอะไรไม่ถูก
   แหฟ้าตาข่ายดิน หมายถึง การล้อมหรือจับศัตรูอย่างแน่นหนา
   เสร็จฆ่าโคถึก เสร็จศึกกำจัดขุนพล หรือ ข้ามแม่น้ำรื้อสะพาน หมายถึง หมดประโยชน์จึงกำจัดทิ้ง
   กิ่งดอกซิ่งแดงยื่นออกนอกกำแพง หมายถึง สาวแรกรุ่นอยากมีความรัก
   หน้าต่างมีรู ประตูมีช่อง หรือ กำแพงมีหู หมายถึง การพูดความลับสิ่งใด ต้องระมัดระวังให้มาก
   ขโมยไก่ไม่ได้ เสียข้าวสารอีกกำมือ หมายถึง ไม่ได้ประโยชน์ แถมเสียประโยชน์ของตัวเองอีก
   เฝ้ารอกระต่ายใต้ต้นไม้ หมายถึง งอมืองอเท้า หวังผลทั้งที่ไม่ลงมือทำอะไร
   ม้าแก่รู้จักทางเป็นอย่างดี หมายถึง คนที่มีประสบการณ์
   ไม่ยอมอยู่ใต้ฟ้าเดียวกัน หมายถึง ศัตรูที่มีแค้นฝังลึก
   ตีเหล็กเมื่อร้อน หมายถึง เมื่อมีโอกาสต้องรีบใช้
   เขาเขียวคงไว้ สายน้ำลื่นไหล หมายถึง เวลาผ่านไป แต่บางสิ่งไม่เปลี่ยนแปลง
   ทวนปิดเผยหลบหลีกง่าย เกาทัณฑ์ลับยากระวัง หมายถึง ศัตรูเปิดเผยไม่หน้ากลัว ศัตรูในที่ลับยากระวัง
   ล้างมือในอ่างทองคำ หมายถึง วางมือ(บุญคุณความแค้น)จากยุทธการ
   อิจฉายวนหยาง ไม่อิจฉาเซียน หมายถึง ไม่อยากพันโลกิย์วิสัย ยังต้องการมีคู่ครองเช่นนกเป็ดน้ำ
   ร้อยบุปผาบานพร้อมรัก หมายถึง มีความคิดสร้างสรรค์มากล้นในเวลาเดียวกัน
   วาสนาดอกท้อ หมายถึง มีโชคดีในเรื่องคู่ครอง หรือเป็นคนที่มีคนหมายปองเยอะ
   เกียรติยศย่อมเกิดจากการกระทำที่สุจริต หมายถึง กระทำความดี ชื่อสัตย์เป็นสิ่งที่ดีเสมอ
   ปลาใหญ่มักตายน้ำตื้น หมายถึง เรื่องเล็กๆ มักเป็นจุดกำเนิดความผิดพลาด
   อ่านคนออก บอกคนได้ ใช้คนเป็น หมายถึง ลักษณะของผู้นำ
   ซวงซิว หมายถึง การฝึกวิชาคู่ หรือการผสานปราณเข้าด้วยกัน (มีเพศสัมพันธ์) สามารถใช้ฟื้นฟูพลังปราณได้
   อู๋ซ่างเสีย ฉายา อู๋ซ่างเสียจวิน หมายถึง ชั่วช้าหาสิ่งใดเปรียบ
   กระดูกเซียน คุณลักษณะของผู้เหมาะสมสำหรับการฝึกเซียน หรือฝึกยุทธ
   วิญญาณหยิน วิญญาณที่ยังมีห่วง มีบุญคุณความแค้นค้างอยู่ ไม่ยอมไปเกิด เป็นได้ทั้งวิญญาณอาฆาต วิญญาณธรรมดา
   ลมหยิน ลมที่เกิดจากพลังวิญญาณชั่วร้าย หรือภูติผี
   ส่งพระพุทธองค์ต้องส่งถึงประจิม หมายถึง ทำเรื่องดีสิ่งใดต้องทำให้สุดความสามารถ
   ให้กินเบี้ยรักษาเรือ หมายถึง ยอมสละสิ่งสำคัญเพื่อสิ่งสำคัญกว่า
   สุราเนื้อผ่านลำไส้ พระโพธิสัตว์อยู่ในใจ หมายถึง ขอแค่ใจมีพระ ทำสิ่งใดล้วนมีศรัทธา (พุทธจี้กงเมตตา)
   คนไร้ญาติขาดมิตร หมายถึง เชื้อพระวงศ์ต้องอยู่ห่างจากญาติ เปรียบพยัคฆ์เดียวดายในวัง
   ไก่คุยกับเป็ด หมายถึง คุยกันคนละเรื่อง คุยกันนานอย่างไรก็เข้าใจไม่ตรงกัน (คุยคนละเรื่องเดียวกัน)
   ตั้งใจตบสะโพกม้า หมายถึง ประจบสอพลอ
   สายลมสายน้ำหวนกลับ หมายถึง เรื่องไม่ดีที่เคยทำย้อนเข้าตัว หรือ ขั้วอำนาจเปลี่ยน
   ตีด้วยตะบองเสร็จต้องให้พุทราหวาน หมายถึง พูดให้กระทบใจในตอนแรกแล้วปลอบใจทีหลัง
   ไม้กลายเป็นเรือ หมายถึง เรื่องราวที่ดำเนินการผ่านไปแล้วไม่สามารถย้อนกลับมาได้อีก
   ทะเลไร้คลื่น แม่น้ำเหลืองใสสะอาด หมายถึง บ้านเมืองสงบสุข
   ซ่อนแขนหักใต้แขนเสื้อ หรือ ฟันหักกลืนลงท้อง หมายถึง ซ่อนความผิดพลาดของตนไม่ให้ผู้อื่นรู้
   อาศัยเนินลงจากหลังลา หมายถึง อาศัยเงื่อนไขที่มีประโยชน์เพื่อทำบางอย่าง
   เก็บงำคมประกาย หมายถึง เก็บซ่อนความคิด ความสามารถที่แท้จริงไม่ให้คนอื่นรู้
   ไต่เมฆดำ หมายถึง คนที่ได้รับตำแหน่งข้าราชการระดับสูงได้อย่างง่ายดายในครั้งเดียว
   วาดเสือไม่สำเร็จจะกลายเป็นสุนัข หมายถึง ตั้งเป้าหมายไว้สูงเกินไป เมื่อทําไม่ได้ผลลัพธ์จึงกลายเป็นอีกแบบ
   ทิ้งหินลงบ่อ หมายถึง ฉวยโอกาสเอาเปรียบ ช้าเติมผู้อื่นที่กําลังตกอยู่ในสถานการณ์หรืออันตราย
   ฉื่อบ้างสั้นไป ชุ่นบ้างยาวไป หมายถึง ไม่ว่าเรื่องใดก็ต่างมีสิ่งที่เกินมาและสิ่งที่ขาดหายไป ทั้งสองส่วนก็มีสิ่งที่สามารถนำมาใช้ได้
   ตายทั้งที่ไม่มีโรคภัย หมายถึง เรื่องราวต่างๆ ต้องหยุดลงอย่างไม่มีสาเหตุพิเศษหรือเหตุผลที่เหมาะสม
   สี่ตำลึงตัดพันชั่ง หมายถึง สามารถเอาชนะได้ด้วยกำลังอันน้อยนิด
   นกปากซ่อมกับหอยปากกาบยื้อแย่งกัน ผู้เฒ่าหาปลาได้ประโยชน์ หมายถึง สองฝ่ายมัวต่อสู้ไม่ยอมลงให้กันจนฝ่ายที่สามเข้ามาฉกฉวยผลประโยชน์โดยไม่ต้องลงแรง
   คนใบ้กินหวงเหลียน หมายถึง เปรียบว่ามีความทุกข์ในใจแต่ไม่สามารถบอกใครได้ (หวงเหลียนคือสมุนไพรที่มีรสขมมาก)
   ตรงนี้ไม่มีเงิน หมายถึง อยากปกปิดซ่อนเร้น กลับกลายเป็นเปิดเผยให้ผู้อื่นรู้
   รังนกที่พลิกคว่ำย่อมไร้ไข่ที่สมบูรณ์ หมายถึง เมื่อคนหนึ่งได้รับความเดือดร้อน พลอยทำให้ครอบครัวพินาศไปด้วย
   ข้ามแม่น้ำรื้อสะพาน หมายถึง เมื่อบรรลุเป้าหมายก็ไม่สนใจผู้ช่วยเหลืออีก
   ดื่มนํ้าแกงปิดประตู หมายถึง ไม่รับแขก, ถูกปฏิเสธไม่ให้เข้าใกล้, การได้รับการต้อนรับอย่างเย็นชา
   บ่อนํ้าไม่ยุ่งกับคลอง หมายถึง ต่างฝ่ายต่างไม่ก้าวก่ายซึ่งกันและกัน
   ดาบจริงหอกจริง หมายถึง คิดแล้วทําทันที ไม่มีการคิดถึงความเป็นไปได้อย่างอื่น
   ผู้หนึ่งบรรลุธรรม ไก่สุนัขขึ้นสวรรค์ หมายถึง คนหนึ่งทําสิ่งใดบรรลุผล คนรอบข้างพลอยได้รับผลประโยชน์นั้นไปด้วย
   เห็นช่องปักเข็ม หมายถึง พอสบโอกาสก็รีบลงมือ ใช้ช่องว่างให้เกิดประโยชน์สูงสุด
   ส่งถ่านกลางหิมะ หมายถึง หยิบยื่นความช่วยเหลือให้คนที่กำลังลำบากได้ทันกาล
   คนหนึ่งร้องงิ้วหน้าแดง คนหนึ่งร้องงิ้วหน้าขาว หมายถึง แก้ปัญหาความขัดแย้ง หรือตะล่อมถามให้คนหนึ่งเป็นคนดี อีกคนแสดงเป็นคนดุร้าย
   ชี้ต้นหม่อนด่าต้นไหว หมายถึง พูดจาต่อว่าอย่างอ้อมค้อม (ตีวัวกระทบคราด)
   บุปผาในน้ำ จันทราในกระจก หมายถึง สิ่งที่เป็นภาพมายา ไม่เที่ยงแท้
   ตัวตรงไม่กลัวเงาเอียง หมายถึง หากคนเราประพฤติตนถูกต้อง ต่อให้ถูกว่าร้ายก็ไม่จำเป็นต้องกลัว
   ราตรียาวนานยิ่งฝันมาก หมายถึง เรื่องราวยิ่งยึดเยื้อยิ่งมีอุปสรรค
   แม่ไก่ทำหน้าที่ขันแทนไก่ตัวผู้ หมายถึง สตรีที่ไม่รับผิดชอบหน้าที่ตน แต่กลับทำหน้าที่บุรุษแทน เช่น การออกรบ ล่าสัตว์
   นํ้าที่อยู่ไกลมิอาจดับความกระหายที่อยู่ใกล้ หมายถึง วิธีการที่เชื่องช้าไม่อาจใช้ในเรื่องที่เร่งด่วน
   ไร้ลมยังมีคลื่นสูงสามฉื่อ หมายถึง สิ่งต่างๆ ที่เกิดขึ้นมาอย่างไร้เหตุผล
   มังกรหวนคืนสมุทร หมายถึง คนที่ได้กลับไปยังสถานที่ที่ตนทำประโยชน์ได้ หรือ ได้ทำสิ่งที่ถนัดจนเกิดผลงาน
   แว่วเสียงดนตรีก็รู้นัย หมายถึง เป็นคนเฉลียวฉลาดอ่านความคิดผู้อื่นได้
   พูดถึงโจโฉ โจโฉก็มา หมายถึง จู่ ๆ คนที่พูดถึงก็โผล่เข้ามา
   วาดมังกรแต้มตา หมายถึง การเติมแต่งเรื่องที่เกิดขึ้นให้ผิดไปหรือเกินจริง ทำให้เรื่องมีความสมบูรณ์ หรือน่าเชื่อถือ
   ตัดชุดแต่งงานให้ผู้อื่น หมายถึง ทำบางสิ่งบางอย่างที่เราไม่ได้ประโยชน์ แต่คนอื่นได้ประโยชน์ ทำงานลำบากให้คนอื่นเปล่าๆ
   แมวสามหมาสี่ หมายถึง การบอกว่า คนจําพวกแมวสามหมาสี่คือเปรียบเปรยว่าอีกฝ่ายเป็นสัตว์เดรัจฉาน
   นกกระจอกแม้ตัวเล็กแต่อวัยวะภายในครบถ้วน หมายถึง สิ่งที่มีโครงสร้างหรือรูปแบบเล็ก แต่องค์ประกอบภายในสมบูรณ์
   ดาบหอกไร้ตา หมายถึง การขยับหอกหรือดาบอาจทำให้เกิดอันตรายได้
   นกกา นกกระจอกไม่มีเสียง หมายถึงหมายถึง เงียบสนิท จากวรรณกรรมเรื่อง "ความฝันในหอแดง"
   เฝ้าต้นไม้คอยกระต่าย หมายถึง นั่งรอโชคลาภที่ลอยมาหา
   ควบคุมโอรสสวรรค์ บงการเจ้าแคว้น หมายถึง จับคนสำคัญเป็นตัวประกันหรือแอบอ้างนามเบื้องสูงให้ผู้อื่นทําตาม
   วางแผนการรบบนกระดาษ หมายถึง เก่งแต่ในตำราหรือเก่งแต่ปาก
   ตายใต้ดอกมู่ตาน แม้เป็นผีก็สุขสำราญ หมายถึง เสียสละชีวิตเพื่อผู้หญิง เป็นสิ่งที่คุ้มค่า
   แส้ยาวไปไม่ถึง หมายถึง บางสิ่งบางอย่างอยู่ไกลเกินกว่าอำนาจตน
   แต่งลดฐานะ หมายถึง การที่สตรีสูงศักดิ์แต่งงานกับบุรุษที่มีฐานะต่ำกว่า หากเป็นเชื้อพระวงศ์จะถูกลดอำนาจ
   หนังยิ้มเนื้อไม่ยิ้ม หมายถึง แสร้งยิ้ม
   ตีงูต้องตีที่เจ็ดชุน หมายถึง ตีเข้าจุดสำคัญ
   ฆ่าคนวางเพลิงได้เข็มขัด ทำบุญสร้างสะพานกลับไม่เหลือแม้แต่ศพ หมายถึง คนทําชั่วได้ดี คนทําดีกลับสูญสิ้นทุกสิ่ง
   วาจาหนักแน่นดุจกิ่งเก้าชั้น หมายถึง คำพูดที่ได้ฟังนั้นมีความสำคัญมาก หรือ พูดได้อย่างน่าเชื่อถือ
   ปล้นชิงตามไฟ หมายถึง บุกปล้นบ้านที่ถูกไฟไหม้ อุปมาฉวยโอกาสจากผู้อ่อนแอหรือประสบเคราะห์ร้าย
   ปิดหูขโมยกระดิ่ง หมายถึง หลอกตัวเอง
   ถุงสานจากฟาง หมายถึง คนโง่เขลา ไม่เป็นโล้เป็นพาย
   ต่อรองเรื่องหนังกับพยักฆ์ หมายถึง อยากได้ในสิ่งที่ขัดผลประโยชน์ของผู้อื่นที่มีกำลังเหนือกว่าย่อมไม่สมหวัง
   หมอนปักลาย หมายถึง ภายนอกร่ำรวยสวยงาม แต่ไม่มีความรู้ (ข้างนอกสุกใส ข้างในเป็นโพรง)
   แปลงสงครามเป็นหยกไหม หมายถึง เปลี่ยนศัตรูเป็นมิตร
   หันหางเสือตามลม หมายถึง โน้มเอนไปตามกระแสหลัก
   ขาดดินไปหนึ่งเข่งจะถมภูเขาสําเร็จ หมายถึง ขาดเพียงขั้นตอนสุดท้ายก็จะสำเร็จ (เรือล่มเมื่อจอด)
   เทพไม่รู้ผีไม่เห็น หมายถึง อุปมาถึงการเก็บซ่อนความลับ ไม่มีใครล่วงรู้
   ใช้มือเดียวปิดแผ่นฟ้า หมายถึง ใช้อำนาจปิดหูปิดตาผู้คน ไม่ให้รับรู้ความจริง
   ประหารก่อนกราบทูลทีหลัง หมายถึง การกระทําบุ่มบ่ามไม่ทําตามขั้นตอน
   รักใครก็ต้องรักอีกาที่เกาะบนหลังคาบ้านเขาด้วย หมายถึง รักใครก็ต้องรักสิ่งที่เกี่ยวข้องกับคนผู้นั้นด้วย
   ตราบขุนเขาขจียังดำรง ไยต้องกลัวไร้ฟืน หมายถึง ตราบใดที่ยังมีชีวิตอยู่ก็ยังคงมีความหวัง
   โยนกิ่งมะกอก หมายถึง การแสดงมิตรไมตรีอันดี หรือแสดงความปรารถนาที่จะร่วมมือกับอีกฝ่าย
   วิหคสิ้นเกาทัณฑ์ซ่อน กระต่ายม้วยย่างสุนัข หมายถึง ยิงนกจนหมดสิ้นต้องเก็บธนูไม่ใช้อีก
   สุนัขล่าเนื้อไร้ประโยชน์ก็จับมาทําอาหาร อุปมาถึงเมื่อคนหมดประโยชน์ก็ทอดทิ้ง
   เอาตาปลามาปะปน หมายถึง คนหรือสิ่งของมีความหลากหลายปะปนกันยากที่จะแยกชั่วดี
   ถอนฟืนใต้หม้อ หมายถึง แก้ปัญหาที่ต้นตอ (ตัดไฟแต่ต้นลม)
   ฉินเช่อสอดประสาน หมายถึง สามีภรรยารักใคร่ปรองดองกัน
   สามเร่งด่วน หมายถึง สามเรื่องที่ไม่อาจรอได้ ต้องเร่งจัดการให้ความสำคัญเป็นอันดับแรก คือ ปวดปัสสาวะ/อุจจาระ เข้าหอ และคลอดบุตร
   ทางไกลทําให้รู้กําลังม้า กาลเวลาทําให้รู้ใจคน หมายถึง ผ่านเรื่องราว ผ่านเวลา แล้วจะเห็นจิตใจคนที่แท้จริงว่าดีหรือเลว
   เหนือฟ้ายังมีฟ้า เหนือโลกล้ายังมีคน หมายถึง มีคนเก่งกว่า มีอำนาจมากกว่าเราเสมอ
   คนใกล้ชาดติดสีแดง คนใกล้หมึกติดสีดำ หมายถึง คนคนพาลพาไปหาผิด คบบัณฑิตพาไปหาผล
   ตั๊กแตนจ้องจับจั๊กจั่นไม่รู้ภัยนกขมิ้นอยู่ข้างหลัง หมายถึง ใช้สําหรับเตือนสติบุคคลที่มักจะมองแต่ประโยชน์ที่เห็นอยู่ตรงหน้าโดยละเลยหรือมองข้ามอันตรายที่ซ่อนเร้นอยู่ข้างหลัง
   ดึงบังเหียนม้าเมื่อถึงหน้าผาชัน หมายถึง ยังไม่สายเกินการณ์กลับเนื้อกลับตัว ยับหยั้งความเลวก่อนจะสายเกินไป หรือ เปลี่ยนแผนก่อนลงมือทำ
   ยิงร้อยครั้งถูกทั้งร้อยครั้ง หมายถึง เปรียบเทียบถึงการคาดการณ์เรื่องราวบางอย่างได้อย่างแม่นยำ
   สายน้ำไม่หวนคืน หมายถึง เรื่องที่เกิดขึ้นแล้วหรือลงมือทําไปแล้ว ย่อมไม่อาจเปลี่ยนแปลงแก้ไข
   สุนัขจิ้งจอกแอบอ้างบารมีเสือ หมายถึง บอกว่าตัวเองเป็นคนสนิทกับคนมีอำนาจเพื่อหลอกหลวง หรือ กล่าวถึงบุคคลที่สามเพื่อให้ตัวเองได้ผลประโยชน์
   สุราดีย่อมไม่กลัวตรอกลึก หมายถึง ของดีไม่ว่าอยู่ที่ไหนย่อมมีคนพยายามตามไปเสาะหาจนพบ
   ป๋อเล่อเลือกม้า หมายถึง ผู้ที่มีสายตาแหลมคมในการคัดสรรคนดีมีฝีมือ
   สุราเปรี้ยวขายไม่ออก หมายถึง เติมที่ใช้เปรียบเทียบกับ ขุนนางโฉดที่พยายามเท็จทูลความเท็จต่อฮ่องเต้ เพื่อขัดขวางไม่ให้ผู้มีความรู้มีคุณธรรมมาทำงานให้บ้านเมือง ภายหลังใช้เปรียบเทียบกับการหมดหนทางค้าขาย หรือการทำงานใดๆ ที่ใช้คนไม่เหมาะสมกับงาน
   ไม่ต้องเปลืองแรงเป่าฝุ่น หมายถึง เรื่องง่าย ๆ (ปลอกกล้วยเข้าปาก)
   สุราคำนับไม่ดื่ม ต้องดื่มสุราทัณฑ์ หมายถึง เรื่องที่ต้องทำไม่ทำ ต้องถูกบังคับถึงทำ
   ต้นหลี่ตายแทนต้นท้อ หมายถึง สลับตัวให้อีกฝ่ายรับเคราะห์กรรมแทน
   กินของในชาม มองของในหม้อ หมายถึง ใช้ต่อว่าผู้ชายไม่รู้จักพอ มีภรรยาอยู่แล้วกลับคิดนอกใจ
   ตะพาบในไห หมายถึง ไม่อาจหนีไปได้ (ลูกไก่ในกำมือ)
   พยาธิในท้อง หมายถึง อ่านใจผู้อื่นได้อย่างทะลุปรุโปร่ง
   สามภัยเก้ายาก หมายถึง ความทุกข์ยากหลายรูปแบบ เช่น ภัยพิบัติ ความอดยาก ภัยสงคราม
   วาดรูปแป้งทอดแก้ความหิวโหย หมายถึง วาดมโนภาพขึ้นในใจเพื่อปลอบโยนตนเอง
   หนีพระพ้น หนีอารามไม่พ้น หมายถึง แม้หนีรอดชั่วขณะแต่สุดท้ายก็ยังคงไม่พ้นอยู่ดี
   ต้นใบใบหญ้าล้วนเป็นกองทหารทั้งสิ้น หมายถึง อาการกลัวเกินกว่าเหตุ กลัวจนแทบไม่เป็นผู้เป็นคน
   กลายเป็นคนเมืองนี่กังวลต่อฟ้า หมายถึง ผู้ที่มัววิตกกังวลอยู่กับเรื่องที่แก้ไขไม่ได้ หรือ เรื่องที่ไม่มีที่มาที่ไป ไร้สาระ
   ข้าศึกมาแม่ทัพต้าน น้ำป่ามาเขื่อนดินกั้น หมายถึง การแก้ปัญหาที่พลิกแพลงไปตามสถานการณ์
   ล้างมือในอ่างทองคำ หมายถึง เลิกยุ่งเรื่องราว บุญคุณความแค้นต่างๆ
   ในยุทธภพ กตัญญูรู้คุณคือคุณธรรมอันดับแรก หมายถึง อันบุญกุศลทั้งหลาย กตัญญูต้องมาก่อน
   ดับธูปเทียน หมายถึง ไร้คนรุ่นหลังสืบทอดตระกูล
   ไม่กลัวหนึ่งหมื่น แต่กลัวหนึ่งในหมื่น หมายถึง เรื่องพลาดพลั้ง เรื่องที่จะทำให้เสียแผน แม้โอกาสน้อยต้องหาทางป้องกัน
   ร้อยพิษไม่กล้ำกลาย หมายถึง ผู้ที่มีจิตใจแข็งแกร่ง ไม่ถูกผู้อื่นชักจูงได้ง่าย
   คนเราอยู่ใต้ชายคาบ้าน ไม่ก้มหัวไม่ได้ หมายถึง เมื่อมีอำนาจไม่เท่าคนอื่น ต้องทำใจก้มหัวให้กับคนที่มีอำนาจมากกว่า
   งมดวงจันทร์กลางมหาสมุทร หมายถึง ค้นหาสิ่งที่ยากจะค้นหาได้ ทำกิจที่สำเร็จได้ยาก
   คำพูดเมื่อออกจากปากของวิญญูชน แม้รถเทียมม้าสี่ตัวก็ยากจะตามทัน หมายถึง วาจาพูดออกไปแล้วไม่สามารถย้อนคืนได้
   ตีสองหน้าแทงสามดาบ หมายถึง สังหารโหด 1 ดาบอ่อนไม่เห็นเลือด 2 ดาบแข็งไม่ลังเล 3 ดาบอันตราย ฆ่าไม่มีกฎเกณฑ์
   ขนหงส์เขากิเลน หมายถึง สิ่งของที่มีค่ามากๆ แทบไม่เห็น หรือ ไม่เคยมีอยู่จริง
   พระพุทธรูปงามเพราะเคลือบทอง หมายถึง คนงามเพราะอาภรณ์แต่งกาย ความสวยงามเกิดขึ้นได้จากการปรุงแต่ง
   หากอยากสวมมงกุฎ ก็ต้องยอมแบกรับน้ำหนักของมัน หมายถึง หากต้องการอำนาจต้องมากความรับผิดชอบ
   คานบนเอียง คานล่างย่อมไม่ตรง หมายถึง เจ้านายชั่ว ลูกน้องย่อมชั่วตาม
   เพลิงป่าแผดเผาไม่สิ้น ลมวสันต์เป่าฟื้นคืน หมายถึง ไม่มีสิ่งใดฆ่าได้ หากพูดถึงความรักจะเปรียบเป็น ถ่านไฟเก่ายังร้อน
   ผ่านสวนแตงอย่าก้มแคะดินที่เปื้อนรองเท้า หมายถึง อย่าแสดงพฤติกรรมที่ทำให้คนสามารถนำเอาไปตีความต่าง ๆ นา ๆ ได้
   นกขมิ้นนางแอ่นน้อย หมายถึง อุปมา หมายถึงสัตว์ตัวเล็กตัวน้อยในฤดูใบไม้ผลิ หรือบรรดาอนุ หญิงสาวจำนวนมากๆ
   ยวนยางป่า หมายถึง อุปมา หมายถึงชายหญิงที่มีความสัมพันธ์กันโดยที่ยังไม่ได้แต่งงาน
   แมลงร้อยขาตายก็ไม่ล้ม หมายถึง คนเคยมีอำนาจถึงอำนาจลดลงแต่ก็ยังมีอยู่